Δημοσιευμένο άρθρο του Κώστα Χρυσόγονου στο ΕΘΝΟΣ 23/06
Τον τελευταίο καιρό, στο πλαίσιο της συζήτησης για την αναθεώρηση του Συντάγματος, αναφέρθηκε το ενδεχόμενο διεξαγωγής σχετικού δημοψηφίσματος. Oπως όμως είχα τονίσει σε ανύποπτο χρόνο (βλ. Κ. Χρυσόγονου, Συνταγματικό Δίκαιο, α' έκδ. 2003, σ. 415 και β' έκδ. 2014, σ. 406) «σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να βρει έρεισμα στο άρθρο 44 παρ. 2 του Συντάγματος» (στο οποίο προβλέπεται ο θεσμός του δημοψηφίσματος) «η διεξαγωγή συνταγματικού δημοψηφίσματος, δηλαδή. σχετικού με θέσπιση, τροποποίηση ή κατάργηση συνταγματικών διατάξεων». Και τούτο διότι «η αναθεωρητική διαδικασία και τα όριά της προδιαγράφονται κατά τρόπο αποκλειστικό στο άρθρο 110 του Συντάγματος και οποιαδήποτε προσπάθεια παράκαμψής της με απευθείας επίκληση του λαού θα ισοδυναμούσε με απόπειρα κατάλυσης του Συντάγματος».
Η μη πρόβλεψη δημοψηφίσματος στο πλαίσιο του άρθρου 110 δεν σημαίνει αποκλεισμό του εκλογικού σώματος από την αναθεωρητική διαδικασία. Ο λαός συμμετέχει σ' αυτή μέσω της ετυμηγορίας του στις βουλευτικές εκλογές, που μεσολαβούν υποχρεωτικά, σύμφωνα με την παρ. 4 του άρθρου αυτού, μεταξύ της διαπίστωσης της ανάγκης αναθεώρησης από τη Βουλή και της συντέλεσης της αναθεώρησης από την επόμενη (αναθεωρητική) Βουλή.
Εάν μάλιστα η πρόταση αναθεώρησης που υπερψήφισε η προηγούμενη Βουλή θίγει καίρια πολιτικά ζητήματα, τότε οι εκλογές για την ανάδειξη της αναθεωρητικής Βουλής μπορούν να προσλάβουν οιονεί δημοψηφισματικό χαρακτήρα, δηλαδή η πολιτική αντιπαράθεση να επικεντρωθεί στην αναθεώρηση ή μη του Συντάγματος. Εξάλλου και το άρθρο 44 παρ. 2 δεν αφήνει περιθώριο διεξαγωγής δημοψηφίσματος με αντικείμενο είτε την αναθεώρηση του Συντάγματος συνολικά είτε επιμέρους πτυχές της, αφού αυτή δεν είναι ούτε «ψηφισμένο νομοσχέδιο», ούτε όμως και «κρίσιμο εθνικό θέμα» γενικά και αόριστα, αλλά συνταγματικό θέμα ειδικά και συγκεκριμένα.
Η προκήρυξη μάλιστα «συμβουλευτικού» δημοψηφίσματος με αντικείμενο ίσως κάποιες «θεμελιακές διλημματικές επιλογές» σχετικές με συνταγματικές διατάξεις θα άνοιγε τον ασκό του Αιόλου, αφού κάποιοι θα μπορούσαν αύριο να μπουν π.χ. στον πειρασμό να θέσουν και ζήτημα επαναφοράς της βασιλείας. Σε κάθε περίπτωση δημοψήφισμα μπορεί να προκηρυχθεί, σύμφωνα με το άρθρο 44 του Συντάγματος, μόνο με προεδρικό διάταγμα.
Ο γενικός κανόνας για όλα τα προεδρικά διατάγματα (βλ. Κ. Χρυσόγονου, Συνταγματικό δίκαιο, β' έκδ. 2014, σ. 577) είναι ότι ο αρχηγός του κράτους περιορίζεται στον έλεγχο της προφανούς παρανομίας, περιλαμβανομένης και της αντισυνταγματικότητας, των σχετικών σχεδίων διατάγματος, τα οποία του υποβάλλουν οι εκάστοτε αρμόδιοι (και προσυπογράφοντες) υπουργοί. Δεδομένου λοιπόν ότι δημοψήφισμα σχετικό με συνταγματική αναθεώρηση είναι προδήλως αντισυνταγματικό, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας όχι μόνο δικαιούται αλλά και οφείλει να αρνηθεί να εκδώσει διάταγμα παρομοίου περιεχομένου.
Τον τελευταίο καιρό, στο πλαίσιο της συζήτησης για την αναθεώρηση του Συντάγματος, αναφέρθηκε το ενδεχόμενο διεξαγωγής σχετικού δημοψηφίσματος. Oπως όμως είχα τονίσει σε ανύποπτο χρόνο (βλ. Κ. Χρυσόγονου, Συνταγματικό Δίκαιο, α' έκδ. 2003, σ. 415 και β' έκδ. 2014, σ. 406) «σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να βρει έρεισμα στο άρθρο 44 παρ. 2 του Συντάγματος» (στο οποίο προβλέπεται ο θεσμός του δημοψηφίσματος) «η διεξαγωγή συνταγματικού δημοψηφίσματος, δηλαδή. σχετικού με θέσπιση, τροποποίηση ή κατάργηση συνταγματικών διατάξεων». Και τούτο διότι «η αναθεωρητική διαδικασία και τα όριά της προδιαγράφονται κατά τρόπο αποκλειστικό στο άρθρο 110 του Συντάγματος και οποιαδήποτε προσπάθεια παράκαμψής της με απευθείας επίκληση του λαού θα ισοδυναμούσε με απόπειρα κατάλυσης του Συντάγματος».
Η μη πρόβλεψη δημοψηφίσματος στο πλαίσιο του άρθρου 110 δεν σημαίνει αποκλεισμό του εκλογικού σώματος από την αναθεωρητική διαδικασία. Ο λαός συμμετέχει σ' αυτή μέσω της ετυμηγορίας του στις βουλευτικές εκλογές, που μεσολαβούν υποχρεωτικά, σύμφωνα με την παρ. 4 του άρθρου αυτού, μεταξύ της διαπίστωσης της ανάγκης αναθεώρησης από τη Βουλή και της συντέλεσης της αναθεώρησης από την επόμενη (αναθεωρητική) Βουλή.
Εάν μάλιστα η πρόταση αναθεώρησης που υπερψήφισε η προηγούμενη Βουλή θίγει καίρια πολιτικά ζητήματα, τότε οι εκλογές για την ανάδειξη της αναθεωρητικής Βουλής μπορούν να προσλάβουν οιονεί δημοψηφισματικό χαρακτήρα, δηλαδή η πολιτική αντιπαράθεση να επικεντρωθεί στην αναθεώρηση ή μη του Συντάγματος. Εξάλλου και το άρθρο 44 παρ. 2 δεν αφήνει περιθώριο διεξαγωγής δημοψηφίσματος με αντικείμενο είτε την αναθεώρηση του Συντάγματος συνολικά είτε επιμέρους πτυχές της, αφού αυτή δεν είναι ούτε «ψηφισμένο νομοσχέδιο», ούτε όμως και «κρίσιμο εθνικό θέμα» γενικά και αόριστα, αλλά συνταγματικό θέμα ειδικά και συγκεκριμένα.
Η προκήρυξη μάλιστα «συμβουλευτικού» δημοψηφίσματος με αντικείμενο ίσως κάποιες «θεμελιακές διλημματικές επιλογές» σχετικές με συνταγματικές διατάξεις θα άνοιγε τον ασκό του Αιόλου, αφού κάποιοι θα μπορούσαν αύριο να μπουν π.χ. στον πειρασμό να θέσουν και ζήτημα επαναφοράς της βασιλείας. Σε κάθε περίπτωση δημοψήφισμα μπορεί να προκηρυχθεί, σύμφωνα με το άρθρο 44 του Συντάγματος, μόνο με προεδρικό διάταγμα.
Ο γενικός κανόνας για όλα τα προεδρικά διατάγματα (βλ. Κ. Χρυσόγονου, Συνταγματικό δίκαιο, β' έκδ. 2014, σ. 577) είναι ότι ο αρχηγός του κράτους περιορίζεται στον έλεγχο της προφανούς παρανομίας, περιλαμβανομένης και της αντισυνταγματικότητας, των σχετικών σχεδίων διατάγματος, τα οποία του υποβάλλουν οι εκάστοτε αρμόδιοι (και προσυπογράφοντες) υπουργοί. Δεδομένου λοιπόν ότι δημοψήφισμα σχετικό με συνταγματική αναθεώρηση είναι προδήλως αντισυνταγματικό, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας όχι μόνο δικαιούται αλλά και οφείλει να αρνηθεί να εκδώσει διάταγμα παρομοίου περιεχομένου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου