1. Στο πρόσφατο συνέδριο του ΠΑΣΟΚ - Κινήματος Αλλαγής ο Απόστολος Κακλαμάνης επιτέθηκε με δριμύτητα που ενόχλησε τον ΣΥΡΙΖΑ σε όσους ακολούθησαν τη διαδρομή από τη Χαριλάου Τρικούπη στην Κουμουνδούρου. Εσάς τι σας οδήγησε να κάνετε την αντίθετη πολιτική διαδρομή;
Δεν είμαι επαγγελματίας πολιτικός και δεν έχω προσωπικές φιλοδοξίες στον χώρο αυτόν. Ως καθηγητής όμως του συνταγματικού δικαίου αισθάνθηκα ότι είχα υποχρέωση να διαμαρτυρηθώ δημόσια για τη δραματική συρρίκνωση των κοινωνικών δικαιωμάτων στην Ελλάδα την εποχή των μνημονίων και έτσι έθεσα υποψηφιότητα με τον συνδυασμό του ΣΥ.ΡΙΖ.Α. στις ευρωεκλογές του 2014, προκειμένου να αναδείξω το θέμα αυτό από το βήμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, όπως και έπραξα την επόμενη πενταετία. Στην πορεία ωστόσο διαφώνησα πολιτικά με την ηγεσία του ΣΥ.ΡΙΖ.Α. για σειρά ζητημάτων (π.χ. «διαπραγμάτευση» Βαρουφάκη, δημοψήφισμα του 2015, απόπειρα ελέγχου του τηλεοπτικού τοπίου μέσω του «νόμου Παππά», ευνοιοκρατικοί διορισμοί τύπου Καρανίκα κ.ά.) Έτσι τελικά το 2017 αποχώρησα και έκτοτε έμεινα εκτός κομματικών γραμμών. Μετά την εκλογή του Νίκου Ανδρουλάκη στην ηγεσία του ΠΑ.ΣΟ.Κ., τον οποίο γνωρίζω και εκτιμώ από τα χρόνια της συνύπαρξής μας στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, διαβλέπω ένα παράθυρο ελπίδας, ο πολύπαθος αυτός πολιτικός σχηματισμός να αποτελέσει τον καταλύτη για το νέο ξεκίνημα που χρειάζεται ο τόπος. Αποφάσισα επομένως να βοηθήσω στο μέτρο των δυνάμεών μου, χωρίς να αναζητώ ρόλους και αξιώματα.
2. Γιατί είναι το ΠΑΣΟΚ - Κίνημα Αλλαγής δημοκρατική, προοδευτική δύναμη και δεν είναι ο ΣΥΡΙΖΑ, όπως υποστηρίζουν τα στελέχη του;
Το ΠΑ.ΣΟ.Κ. θέτει ως κύριο άξονα της πολιτικής του πρότασης την αποδόμηση του πελατειακού κράτους και την αξιοκρατία, όπως διακήρυξε ο Νίκος Ανδρουλάκης στην εναρκτήρια ομιλία του στο συνέδριο. Αντίθετα η ηγεσία του ΣΥ.ΡΙΖ.Α. επιδίωξε συστηματικά την άλωση του κράτους με τη δημιουργία του δικού της πελατειακού μηχανισμού το 2015-2019. Αυτό δεν είναι προοδευτική πολιτική.
3. Γιατί πιστεύετε ότι ο κ. Τσίπρας επιδίωξε ρόλο παρατηρητή στις συνόδους των Ευρωπαίων Σοσιαλιστών αλλά και γιατί οι Ευρωπαίοι Σοσιαλιστές απάντησαν θετικά στο αίτημά του; Είναι ο ΣΥΡΙΖΑ κόμμα της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας;
Στις λίγες περιπτώσεις κατά τις οποίες αρχηγοί κρατών ή κυβερνήσεων προέρχονται από τον πολιτικό χώρο της Ενιαίας Ευρωπαϊκής Αριστεράς είθισται να καλούνται ως παρατηρητές στις συνόδους των (πολυάριθμων) ομολόγων τους που προέρχονται από τους Ευρωπαίους Σοσιαλιστές και Δημοκράτες. Έτσι π.χ. πριν από τον κ. Τσίπρα προσκαλούσαν και συμμετείχε ο Πρόεδρος της Κύπρου Δημήτρης Χριστόφιας (ΑΚΕΛ). Η λογική του πράγματος είναι ότι πρόκειται για χώρους πολιτικά όμορους, αλλά πάντως διαφορετικούς.
4. Την κυβέρνηση πως τη βλέπετε; Έχει ήδη αντιμετωπίσει μεγάλες κρίσεις (ελληνοτουρκικά, μεταναστευτικό, πανδημία, πόλεμος στην Ουκρανία), άρα μεγάλο δείγμα γραφής.
Η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας είχε την ατυχία να αντιμετωπίσει μεγάλες αντιξοότητες, με παγκόσμια διάσταση, και σε μεγάλο βαθμό αναλώθηκε σε μια προσπάθεια επείγουσας διαχείρισής τους. Πέρα όμως από τις κρίσεις αυτές, δεν μπόρεσε ή δεν θέλησε να φέρει ουσιαστικές αλλαγές με μακροπρόθεσμη προοπτική στα δύο μεγαλύτερα προβλήματα της χώρας. Το δημογραφικό δεν μπορεί να αντιμετωπισθεί με ένα μικρό φιλοδώρημα στις νέες μητέρες, ενώ οι πελατειακές στρεβλώσεις και δυσλειτουργίες του κρατικού μηχανισμού μάλλον επιδεινώθηκαν με το λεγόμενο «επιτελικό κράτος» και τις στρατιές των μετακλητών υπαλλήλων.
5. Πολλοί προσπαθούν να καταλάβουν αν ο κ. Ανδρουλάκης βρίσκεται πιο κοντά στον Αλέξη Τσίπρα ή στον Κυριάκο Μητσοτάκη για να μαντέψουν και την απόφασή του, αν αντικειμενικά, τεθεί θέμα συγκυβέρνησης, μετά τις εκλογές. Εσείς τι πιστεύετε;
Στο συνέδριο ο Νίκος Ανδρουλάκης αποσαφήνισε τη θέση του απέναντι τόσο στην αριστερή (ΣΥ.ΡΙΖ.Α.) όσο και τη δεξιά (Νέα Δημοκρατία) συντήρηση, διεκδικώντας ρόλο πρωταγωνιστή και όχι ρυθμιστή. Στους επόμενους μήνες τούτο θα μετουσιωθεί σε ένα ολοκληρωμένο προεκλογικό πρόγραμμα. Προσωπικά δεν θα θεωρούσα πιθανό να βρεθεί μετεκλογικά ένας πολιτικά βιώσιμος μέσος όρος ανάμεσα σ’ ένα τέτοιο προοδευτικό πρόγραμμα και οποιαδήποτε από τις δύο συντηρητικές κατά βάση προσεγγίσεις, της Νέας Δημοκρατίας και του ΣΥ.ΡΙΖ.Α., δηλαδή κομμάτων τα οποία κατά βάθος αποδέχονται το πελατειακό σύστημα και απλώς επιδιώκουν το καθένα να το νέμεται προς ίδιον όφελος. Πιο πιθανό θα έβλεπα το ενδεχόμενο συγκυβέρνησης Νέας Δημοκρατίας και ΣΥ.ΡΙΖ.Α., αφού υπάρχει και το ιστορικό προηγούμενο της κυβέρνησης Τζαννετάκη.
6. Διανύουμε, δυστυχώς, τον τέταρτο μήνα πολέμου στην Ουκρανία μετά τη ρωσική εισβολή και διέξοδος δεν φαίνεται από πουθενά. Έχετε κάποια εκτίμηση για τη διάρκεια αλλά και τις επιπτώσεις στην Ευρώπη αλλά και την Ελλάδα; Έχει σταθεί η Ευρώπη στο ύψος των περιστάσεων;
Δεν μπορώ να εκτιμήσω τη διάρκεια αυτού του παραλογισμού. Κάποια στιγμή ο Ρώσος δικτάτορας και οι υποτακτικοί του θα αντιληφθούν τον ανεδαφικό χαρακτήρα των επιδιώξεών τους και θα υπαναχωρήσουν, αλλά στο μεταξύ οι συνέπειες για την παγκόσμια οικονομία είναι δυσβάστακτες. Επαπειλείται ενεργειακή και διατροφική κρίση με ανυπολόγιστες επιπτώσεις. Ειδικά για την Ελλάδα τα πράγματα είναι ακόμα χειρότερα, λόγω του υψηλού δημόσιου χρέους και της εξάρτησης της χώρας από τις εισαγωγές, τόσο για την ενέργεια όσο και για τη διατροφική επάρκεια. Η κυβέρνηση έχει μάλλον εξαντλήσει τα δημοσιονομικά «πυρομαχικά» που διέθετε η χώρα, με μια υπερμεγέθη δημοσιονομική επέκταση άνω των 40 δις ευρώ στην περίοδο της έξαρσης της πανδημίας και τώρα τα περιθώρια ελιγμών είναι πολύ περιορισμένα. Ας ελπίσουμε ότι θα υπάρξουν αποτελεσματικές πρωτοβουλίες σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης για την από κοινού διαχείριση της κρίσης.