Έλλειμμα δημοκρατίας

Δημοσιευμένο άρθρο του Κώστα Χρυσόγονου στην εφημερίδα Documento 08/01


Μια προφανής παθογένεια της χώρας μας είναι το πολιτικό της σύστημα. Τα κόμματα λειτουργούν περισσότερο ως ιεραρχίες πολιτευτών με στόχο τη νομή της εξουσίας και την παροχή προσωπικών εξυπηρετήσεων και λιγότερο ως πολιτικοί οργανισμοί με άξονα ένα πρόγραμμα και κάποια ιδεολογία, ενώ ο πολιτικός διάλογος στο εσωτερικό τους είναι αναιμικός. Ο τρόπος αυτός (δυσ)λειτουργίας του πολιτικού συστήματος συνέβαλε τα μέγιστα στη χρεοκοπία της χώρας, αφού κρίσιμες αποφάσεις λαμβάνονταν ουσιαστικά χωρίς διαβούλευση.

Μετά το 2010 οι παθογένειες όχι μόνο δεν αντιμετωπίσθηκαν, αλλά επιδεινώνονται. Από τα νέα κόμματα που συμμετείχαν για πρώτη φορά στις εκλογές του 2012 δύο είχαν στα ψηφοδέλτιά τους το όνομα του αρχηγού-ιδρυτή δίπλα στο όνομα του κόμματος (ΑΝ.ΕΛ - Πάνος Καμένος, ΔΗΜ.ΑΡ - Φώτης Κουβέλης). Η «Ένωση Κεντρώων», η οποία επέτυχε την είσοδό της στη Βουλή τον Σεπτέμβριο του 2015, ταυτίζεται με το πρόσωπο του Βασίλη Λεβέντη, ενώ για τη νεοπαγή «Πλεύση Ελευθερίας» μάταια θα αναζητήσει κανείς στην ιστοσελίδα της το καταστατικό και/ή τα όργανά της, αφού παντού δεσπόζουν οι φωτογραφίες της πανταχού παρούσας και τα πάντα πληρούσας αρχηγού Ζωής. Όλα αυτά τα σχήματα μοιάζουν λιγότερο με πολιτικά κόμματα και περισσότερο με μονοπρόσωπες Ε.Π.Ε.

Η κατάσταση δεν είναι καλύτερη στα παραδοσιακά κόμματα εξουσίας, όπου προΐστανται γόνοι δυναστειών (Μητσοτάκης - Γεννηματά). Στην αξιωματική αντιπολίτευση η επιχειρούμενη «ανανέωση» του κόμματος από τον νέο αρχηγό συνίσταται στην επιλογή στελεχών, με υποβολή βιογραφικών και προσωπικές συνεντεύξεις σε «αξιολογητές», με επικεφαλής τους κυρία με «πολυετή εμπειρία ως στέλεχος διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού σε γνωστές ελληνικές και πολυεθνικές επιχειρήσεις»(!). Δεν πρόκειται δηλαδή για πολιτική διαδικασία εκλογής, αλλά για επιλογή μελλοντικών υποψήφιων βουλευτών ως να πρόκειται για υπαλλήλους επιχείρησης. Όμως και στον ΣΥΡΙΖΑ, που διακρίνονταν από τα υπόλοιπα κόμματα εξαιτίας των δημοκρατικών εσωτερικών διαδικασιών, της ύπαρξης τάσεων και του σεβασμού στην ελευθερία της έκφρασης των στελεχών προς τα έξω, διαφαίνονται τάσεις περιχαράκωσης σε μια άκρως περιορισμένη βάση 20-25 χιλιάδων μελών (αντιστοιχία προς τους ψηφοφόρους του 2015 περίπου 1 προς 100!) και αρχηγοκεντρισμού (π.χ. με την εκλογή στην Κεντρική Επιτροπή της αδερφής του προέδρου, τη de facto ακύρωση αποτελέσματος ψηφοφορίας στο τελευταίο συνέδριο επειδή δεν συμβάδιζε προς την πρόταση του προέδρου κ.ά.).

Χαρακτηριστική του ελληνικού πολιτικού συστήματος είναι και η μεθοδολογία σχηματισμού κυβερνήσεων συνεργασίας. Σε χώρες όπου τα κόμματα λειτουργούν θεσμικά προηγείται σχετική διαβούλευση και ψηφοφορία στα συλλογικά όργανά τους, ενίοτε ως το επίπεδο διεξαγωγής έκτακτου συνεδρίου (π.χ. το 2009 στη Γερμανία, πριν από τη δημιουργία του κυβερνητικού συνασπισμού Χριστιανοδημοκρατών και Φιλελεύθερων, παρά το γεγονός ότι επρόκειτο για «όμορα» κόμματα), και κατάρτιση γραπτής συμφωνίας για την εφαρμοστέα πολιτική. Στην Ελλάδα αρκεί μια σύντομη επικοινωνία των αρχηγών και η συγκυβέρνηση, ακόμη και κομμάτων με θεωρητικά μεγάλη πολιτική και ιδεολογική απόσταση, γίνεται γεγονός μόλις συμφωνηθεί η κατανομή των υπουργικών χαρτοφυλακίων, ενώ το πρόγραμμά παραμένει ασαφές (π.χ. η κυβέρνηση Παπαδήμου τον Νοέμβριο του 2012 προέκυψε από σύσκεψη αρχηγών Ν.Δ-ΠΑ.ΣΟ.Κ-Λ.Α.Ο.Σ. στο Προεδρικό Μέγαρο, ενώ η συγκυβέρνηση ΣΥ.ΡΙΖ.Α-ΑΝ.ΕΛ. τον Ιανουάριο του 2015 μετά από τηλεφωνική επικοινωνία των αρχηγών τους το βράδυ των εκλογών).

Αν οι πολίτες αυτής της χώρας δεν αποφασίσουν και δεν αξιώσουν να συμμετάσχουν περισσότερο στη ζωή των κομμάτων και αν τα τελευταία δεν μετασχηματισθούν σε μια πιο θεσμική και δημοκρατική κατεύθυνση, το υφιστάμενο στην Ελλάδα έλλειμμα δημοκρατίας θα παραταθεί και θα διογκωθεί. Αν θέλουμε όμως να βρούμε ρεαλιστικούς τρόπους αντιμετώπισης των τεράστιων οικονομικών και άλλων προβλημάτων μας πρέπει πρώτιστα να αναιρέσουμε το έλλειμμα αυτό, αλλάζοντας πολιτική νοοτροπία και συμπεριφορά.