Το ζήτημα της προστασίας της τιμής των δημοσίων προσώπων - Άρθρο μου στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ, Παρασκευή 29 Ιανουαρίου 2021

 Κώστας Χρυσόγονος

Καθηγητής Νομικής Α.Π.Θ.

Το Σύνταγμα (άρθρο 14) και η Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (άρθρο 10) προστατεύουν την ελευθερία της έκφρασης, με ιδιαίτερη έμφαση στην ελευθερία ειδικότερα του τύπου. Η παραπάνω ελευθερία αποτελεί ένα από τα κύρια θεμέλια μιας δημοκρατικής κοινωνίας (απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου 7.12.1976, υπόθεση Handyside) και περιορίζεται μόνο για λόγους προστασίας άλλων συνταγματικά κατοχυρωμένων αγαθών, όπως είναι η ανθρώπινη αξιοπρέπεια και η «τιμή» του προσώπου (άρθρα 2 παρ. 1 και 5 παρ. 2 του Συντάγματος).

Ιδιαίτερη διάσταση έχει πάντως το ζήτημα της προστασίας της τιμής των δημόσιων προσώπων. Αν και ο πολιτικός δεν στερείται της προστασίας γενικά της υπόληψής του, πάντως πρέπει να επιδεικνύει μεγαλύτερη ανοχή στην κριτική από ό, τι ο απλός πολίτης, αφού άλλωστε το στοιχείο της αντιπαράθεσης και αντιδικίας χαρακτηρίζει εξ ορισμού την πολιτική. Με παρόμοιο σκεπτικό το ΕΔΔΑ έκρινε ότι ο χαρακτηρισμός ενός πολιτικού ως «ηλίθιου» σε δημοσιογραφικό άρθρο δεν συνιστούσε υπέρβαση των θεμιτών ορίων της κριτικής και άρα, η ποινική καταδίκη του δημοσιογράφου γι αυτόν ήταν αντίθετη στο άρθρο 10 ΕΣΔΑ. Την ίδια αντίληψη εκφράζει η νομολογία του Αρείου Πάγου, η οποία δέχεται ότι τα ΜΜΕ έχουν δικαιολογημένο ενδιαφέρον για τη διατύπωση σχολίων σχετικών με τη συμπεριφορά προσώπων που ενδιαφέρουν το κοινωνικό σύνολο. Έτσι, είναι επιτρεπτοί χαρακτηρισμοί π.χ. για τη συμπεριφορά βουλευτή, εκτός αν αποτελούν συκοφαντική δυσφήμηση ή προκύπτει σκοπός εξύβρισης, δηλ. προσβολής της τιμής με αμφισβήτηση της ηθικής ή κοινωνικής αξίας του προσώπου ή με περιφρόνηση αυτού.

Με άλλα λόγια, ένα πολιτικό πρόσωπο μπορεί να αξιώνει από δημοσιογράφους και/ή εκδότες να μην προσβάλλουν την τιμή του με τη διάδοση ψευδών ειδήσεων, όχι όμως και να μην ερμηνεύουν και σχολιάζουν κατά την κρίση τους το ένα ή το άλλο γεγονός. Η ενοικίαση εξοχικής κατοικίας από τον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης είναι ένα γεγονός που ούτε ο ίδιος δεν αμφισβητεί. Η υποβολή εκ μέρους του αγωγής κατά εκδότη και δημοσιογράφου για τον τρόπο με τον οποίο σχολίασαν την ενοικίαση, θεωρώντας την σκάνδαλο με βάση ένα δικό τους σκεπτικό, φαίνεται να ξεπερνάει τα όρια της θεμιτής προστασίας της τιμής του. Το σχόλιο κύκλων του ΣΥΡΙΖΑ ότι η αγωγή υποβλήθηκε επειδή οι εναγόμενοι, μετά την επίδοση εξωδίκου, συνέχισαν να εκτοξεύουν «ειρωνείες, υπαινιγμούς και χαρακτηρισμούς» συνοψίζει, προφανώς χωρίς να το αντιλαμβάνονται οι συντάκτες του, την ουσία της υπόθεσης, αφού τίποτε από όλα αυτά, στρεφόμενο κατά πολιτικού προσώπου, δεν απαγορεύεται σε ένα δημοκρατικό πολίτευμα. Απαγορεύεται μόνο η εμφάνιση ψευδών γεγονότων ως αληθών και τούτο είναι το μοναδικό αντικείμενο που μπορεί να κριθεί από το αρμόδιο δικαστήριο.